Uitvoeringskracht in de leefomgeving

Aanleiding en adviesvraag

Nederland staat voor grote opgaven op het gebied van de leefomgeving en infrastructuur. Of het nu gaat over wonen, bereikbaarheid, water, natuur, biodiversiteit, klimaat, grondstoffen, energievoorziening of gevaarlijke stoffen: op alle terreinen van de leefomgeving zijn de opgaven groot en urgent. Het woord crisis valt vaak. De opgaven spelen soms al decennia. Hoewel er op tal van terreinen vorderingen worden gemaakt, is het (tijdig) realiseren van de doelen vaak onzeker. Het kabinet heeft om die reden op veel terreinen aanvullend beleid geformuleerd.

Er bestaan binnen en buiten de overheid steeds grotere zorgen over de vraag of overheden en hun uitvoeringsorganisaties, samen met bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers, erin zullen slagen om alle beleidsplannen uit te voeren. Zijn we in staat om met elkaar voldoende ‘uitvoeringskracht’ te organiseren?

De centrale vraag van dit advies is: “Hoe kan de uitvoeringskracht worden versterkt die nodig is om het voorgenomen beleid voor de grote opgaven in de leefomgeving (tijdig) te realiseren, en welke belemmerende en bevorderende factoren spelen daarbij een rol?”

Dit is een ongevraagd advies, in aanvulling op ons werkprogramma 2023-2024.

Plan van aanpak

Het adviestraject kent drie fases.

In de eerste fase staan tien concrete praktijkcasussen centraal en spreken we met mensen uit de uitvoeringspraktijk over belemmerende en bevorderende factoren die bij de uitvoering van deze opgaven spelen. Deze fase levert een overzicht op van uitvoeringsaspecten die voor een succesvolle realisatie van het leefomgevingsbeleid van belang zijn.

In de tweede fase vindt voor een aantal uitvoeringsaspecten een verdiepende analyse plaats. Samen met experts analyseren we hoe belemmerende factoren in de praktijk kunnen worden weggenomen en welke best practices breder toepasbaar zijn.

In de derde fase verwoordt de raad op basis van het verzamelde materiaal haar belangrijkste inzichten en presenteert de raad aanbevelingen voor de overheid om de uitvoeringskracht te versterken.

Bij de totstandkoming van dit advies wordt de raad ondersteund door adviseurs van adviesbureau BMC. Zij zijn verantwoordelijk voor de organisatie van ronde tafels en expertbijeenkomsten in de eerste twee fases en schrijven de casus- en aspectrapportages die als resultaat hiervan zullen verschijnen.

Voor de eerste fasen van het adviestraject was geen adviescommissie samengesteld.

Tien case-studies door adviesbureau BMC

Op verzoek van de Rli heeft adviesbureau BMC voor het adviestraject tien case-studies uitgevoerd.

Deze cases zijn: Anti-verdrogingsbeleid, Energiebesparingsplicht, Huishoudelijk afval, Natuurnetwerk Nederland, Mobility as a Service (MaaS), Programma aardgasvrije wijken, Programma hoogfrequent spoorvervoer, Slib- en speciebeleid, Stedelijke verdichting en Wind op Land.

Op basis van een analyse van de tien casestudies heeft de raad besloten om in de tweede fase van het adviestraject vijf aspecten van uitvoeringskracht nader te analyseren: structurele schaarste, stapeling van beleid, ongelijke verdeling van lasten en baten, gebrekkige gebiedsgerichte organisatie en 'angst, zelfcensuur en handelingsverlegenheid'.

Planning

De raad verwacht het advies eind 2023 uit te brengen.

Samenstelling raadscommissie

Jeanet van Antwerpen, raadslid en commissievoorzitter
Karin Sluis, raadslid
Joris van den Boom, junior-raadslid

Externe commissieleden
Evelien van Everdingen, directeur Prolander
Martijn van der Steen, co-decaan en adjunct-directeur van de NSOB en hoogleraar Erasmus Universiteit Rotterdam