Minister Veerman (LNV) heeft de Raad voor het Landelijk Gebied advies gevraagd over nieuwe vormen van bestuur voor het landelijk gebied. In dit advies geeft de raad op basis van een uitgebreide consultatie met bestuurders en deskundigen een analyse van de ervaringen met het gebiedsgericht beleid. Deze analyse leidt tot de conclusie dat veranderingen in het landelijk gebied vragen om een heroriëntatie op de rol tussen overheden onderling en tussen overheid en samenleving.
Minister Veerman (LNV) heeft de Raad voor het Landelijk Gebied advies gevraagd over nieuwe vormen van bestuur voor het landelijk gebied. In dit advies geeft de raad op basis van een uitgebreide consultatie met bestuurders en deskundigen een analyse van de ervaringen met het gebiedsgericht beleid. Deze analyse leidt tot de conclusie dat veranderingen in het landelijk gebied vragen om een heroriëntatie op de rol tussen overheden onderling en tussen overheid en samenleving.
De raad acht de provincies eerstverantwoordelijk voor de realisering van (rijks)doelen in de regio. Zij doen dat samen met gemeenten, waterschappen, burgers en hun organisaties.
Het Rijk geeft de hoofdlijnen van het beleid aan, maar zal zich alleen in bijzondere gevallen nog met de uitvoering van het beleid moeten bezighouden. Rijk en provincie horen in de regio niet meer samen in één vergaderzaal te zitten met maatschappelijke organisaties, ondernemers en burgers. De kern van de nieuwe werkwijze moet zijn: "De provincie doet het, geen rijkspottenkijker naast de provincie."
De raad acht het verstandig, dat de minister duidelijke prioriteiten stelt bij de verdeling van middelen tussen de provincies en per provincie prestatiecontracten afsluit. Prestatiecontracten, waarin LNV en de provincies afspraken maken over de besteding van de middelen. Deze contracten kunnen voor het Rijk tevens de basis vormen voor het maken van afspraken met de Europese Unie over een financiële bijdrage aan de ontwikkeling van het landelijk gebied.
De raad adviseert provincies en gemeenten in de eigen doelen voor het landelijk gebied uitdrukkelijk ruimte te laten voor initiatieven van maatschappelijke groepen, ondernemers en individuele burgers.
Het verdient aanbeveling, dat provincie- en gemeentebestuurders eenmaal per jaar in een burgerjaarverslag rapporteren wat initiatieven van burgers en maatschappelijke groepen hebben opgeleverd en hoe ze doorwerken in het beleid. Ook moet worden vermeld welke burgerinitiatieven niet zijn opgepakt en waarom dat niet is gebeurd.
De raad is van oordeel, dat het activeren van de samenleving vraagt om een charismatisch bestuurder in het gebied, bijvoorbeeld een (oud)gedeputeerde, een (oud)wethouder of een burgemeester. Deze bestuurder dient door GS krachtig en zichtbaar te worden ondersteund. Verder is het werkproces dikwijls gebaat bij een 'inspirator' uit de buurt of uit de streek. De raad denkt hier aan gedreven mensen die vaak niet in bestaande patronen passen en op een ongebruikelijke manier te werk gaan, met een intuïtief strategisch inzicht, die anderen aan zich kunnen binden.
De raad acht het gewenst, dat de provincie in de regio samen met gemeenten laagdrempelige voorzieningen faciliteert in de vorm van bijvoorbeeld plattelandshuizen. Vraag en aanbod uit overheid en samenleving komen hier bij elkaar en vernieuwende initiatieven worden ondersteund.
Voor de financiering van gebiedsgericht beleid acht de raad het gewenst, de verschillende rijksbudgetten voor Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid (SGB), landinrichting, bodemsanering, Groene Hart, etc. op nationaal niveau te bundelen tot één geldstroom, het Investeringsbudget voor het Landelijk Gebied. (ILG) De provincies stellen gebiedsfondsen in, bij het Groenfonds of bij commerciële banken. Zij voeren de regie bij het genereren van financiële middelen bij derden. Tevens ligt bij de provincie het initiatief tot het aantrekken van Europese cofinanciering. Het advies is op 8 april 2004 aangeboden aan minister Veerman van LNV.
Werkconferentie 'Op weg naar een nieuwe generatie gebiedsgericht beleid'
Ter voorbereiding het advies 'Platteland aan het stuur' heeft de raad op 8 mei 2003 samen met het InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster een bijeenkomst georganiseerd over interactief bestuur in het landelijk gebied. Deze bijeenkomst mondde uit in een publicatie getiteld 'Op weg naar een nieuwe generatie gebiedsgericht beleid'. De publicatie bevat een aantal prikkelende essays, die als basis diende voor de werkconferentie. De bijeenkomst en de essays uit deze bundel zijn voor de Raad voor het Landelijk Gebied een inspiratie geweest bij de voorbereidingen van het advies over vernieuwende vormen van bestuur, dat in april 2004 is gepubliceerd. Het InnovatieNetwerk Groene Ruimte en Agrocluster werkt de ideeën die tijdens de bijeenkomst naar voren kwamen verder uit in de vorm van een experiment. Gezien de belangstelling voor deze publicatie hebben met name regionale overheden en maatschappelijke organisaties de verwoorde denkbeelden de moeite waard gevonden.