Leerwerklandschappen

Leerwerklandschappen komen op dit moment op allerlei plekken in Nederland tot stand. Het gaat om omvangrijke nieuwbouwprojecten waarbij onderwijs én werken in één gebied en in samenhang met elkaar worden ontwikkeld. Met een leerwerklandschap beogen betrokken partijen als scholen, gemeenten en bedrijven het rendement te vergroten op verschillende terreinen: leren, werken en ruimtelijke kwaliteit.

Volgens de Onderwijsraad en de VROM-raad bieden leerwerklandschappen een goede mogelijkheid om de wensen van onderwijs en bedrijfsleven beter op elkaar af te stemmen en daarbij ook de ruimtelijke kwaliteit van een gebied en van de stad in zijn geheel een impuls te geven. Met een goede ruimtelijke inpassing dragen leerwerklandschappen bij aan een inspirerende en aantrekkelijke omgeving.

Samenvatting

In september 2007 hebben de VROM-raad en de Onderwijsraad een gezamenlijk advies uitgebracht, getiteld ‘Leerwerklandschappen: inspiratie voor leren en werken in een wervende omgeving’. Aanleiding voor beide raden om over het thema van leerwerklandschappen te adviseren was de constatering dat in steeds meer (stedelijke) gebieden nieuwbouwprojecten tot stand komen waarbij onderwijs- en bedrijfsgebouwen in samenhang met elkaar worden ontwikkeld. Tijdens een verkennende expertbijeenkomst eind 2006 over dit onderwerp gaven de betrokken partijen uit diverse geledingen (gemeenten, ontwikkelaars, onderwijspartijen) aan behoefte te hebben aan nadere advisering door de raden.

Impuls

De zogenoemde ‘leerwerklandschappen’ kunnen volgens de VROM-raad en de Onderwijsraad een impuls geven aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied en kunnen de kwaliteit van het onderwijs en de innovatiekracht van bedrijven versterken. Een voorwaarde is wel dat deze leerwerklandschappen zorgvuldig worden opgezet.

Menselijke maat

In het advies pleiten de raden ervoor om het concept leerwerklandschappen alle kansen te geven. Wel dient rekening gehouden te worden met de menselijke maat - omdat het veelal grootschalige ontwikkelingen betreft - en vormen de hoge investeringen, de ruimtelijke impact en de haalbaarheid van de beoogde onderwijsverbetering belangrijke aandachtspunten. Met name lokale partijen (gemeenten, Colleges van Bestuur van onderwijsinstellingen en bedrijven) moeten de kansen en bedreigingen nadrukkelijk meenemen in de afweging van leerwerklandschappen.

In ruimtelijke opzicht gaat het daarbij vooral om risico’s op het creëren van geïsoleerde gebieden, een matige belevingswaarde van het gebied door de grootschaligheid, een verschraling van voorzieningen elders door concentratie op één locatie, een slechte bereikbaarheid en overlast of botsingen tussen verschillende ruimtegebruikers.

Vanuit dit oogpunt wijzen de raden erop dat een leerwerklandschap uiteraard niet de enige vorm is waarin onderwijsvernieuwing of samenwerking tussen het onderwijs en het bedrijfsleven gestalte kan krijgen. Soms kunnen onderwijs- of economische doelstellingen, zoals een betere aansluiting op de arbeidsmarkt, beter zonder fysieke component worden gerealiseerd (dus zonder dat scholen en bedrijven in hetzelfde gebied zijn gevestigd). Voorbeelden zijn de Campus Nieuw West en het Leerdorp Elst, die bewust gekozen hebben voor een niet-fysieke aanpak.

Na het uitbrengen...

Het advies is in september 2007, bij de start van het nieuwe schooljaar, gepubliceerd. Op de dag van het seminar en de dagen daarna besteedden diverse internetsites van partijen in zowel de onderwijswereld als de ruimtelijke-ordeningswereld aandacht aan het advies. In vakbladen is over het advies gepubliceerd en in oktober is tijdens een Ateliersessie in Oosterhout nagedacht over de mogelijke invulling van een nieuw bedrijventerrein als leerwerklandschap. Naast het secretariaat van de VROM-raad namen ook vertegenwoordigers van de regionale onderwijsinstellingen, de Kamer van Koophandel West-Brabant en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM) aan de werksessie deel. Op 4 april 2008 heeft een studiedag over leerwerklandschappen plaatsgevonden, georganiseerd door het Nirov en de gemeente Oss. Tijdens deze studiedag zijn deelnemers geïnformeerd over de mogelijkheden van leerwerklandschappen en hebben zij kennisgemaakt met inspirerende praktijkvoorbeelden.