In 2023 brachten we de volgende adviezen uit:
Elke regio telt!
Hoewel Nederland relatief klein is, kent ons land aanzienlijke regionale verschillen. Die verschillen zijn er in landschappelijk en cultureel opzicht, maar ook als het gaat om kansen die mensen hebben om een passende baan te vinden, om onderwijs te volgen op een goede bereikbare locatie en om gezond oud te worden. Bepaalde gebieden in Nederland, veelal gelegen aan de randen van ons land en buiten de economische centrumgebieden, hebben te maken met een stapeling van achterstanden op één of meer aspecten. In de afgelopen decennia hebben beleidskeuzes van het Rijk er direct of indirect toe geleid dat er in diverse gebieden allerlei voorzieningen zijn verdwenen die voor mensen van waarde zijn, zoals de huisarts, de busverbinding, de bibliotheek, het lokale zwembad of de basisschool. Samen met de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en de Raad voor het Openbaar Bestuur bracht de Rli een advies uit waarin zij aanbevelingen doen om de ongewenste verschillen tussen regio’s tegen te gaan.
Goed water goed geregeld
Voldoende water van een goede kwaliteit is vitaal voor gezondheid, natuur, drinkwatervoorziening, industrie en landbouw. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), sinds 2000, van kracht, schrijft voor dat alle wateren in Europa uiterlijk in 2027 aan de normen voldoen. Er is sindsdien veel gedaan, maar de doelen van de richtlijn zijn nog verre van gerealiseerd. Wanneer de KRW-doelen niet op tijd worden bereikt, kunnen economische activiteiten in Nederland – zowel in de landbouw als in de rest van de economie – stil komen te liggen. Wij concludeerden in dit advies dat de KRW-doelen in 2027 redelijkerwijs niet meer kunnen worden gehaald. De uitvoering van het beleid wordt bovendien door een aantal factoren dusdanig belemmerd, dat de KRW-doelen ook na 2027 waarschijnlijk niet realiseerbaar zijn zonder aangescherpte beleidsaanpak. In dit advies doen wij een vijftal aanbevelingen waarmee, naar verwachting de KRW-doelen alsnog gehaald kunnen worden.
Samen werken
Reguliere bedrijventerreinen zijn cruciaal voor de Nederlandse economie en samenleving. Op de 3.400 bedrijventerreinen in Nederland wordt circa 30% van het bruto binnenlands product gegenereerd en is 28% van de werkgelegenheid gevestigd. De verduurzaming van bedrijventerreinen loopt achter. Vermindering en vergroening van het energiegebruik blijft achter, net als het bevorderen van circulariteit, klimaatadaptatie en biodiversiteitsherstel. Daarnaast zijn er vragen over de efficiëntie van het ruimtegebruik en het behoud van landschapskwaliteit. Er is geen beleid gericht op de verduurzaming van bedrijventerreinen zelf, waarin de verschillende duurzaamheidsopgaven worden geïntegreerd. In dit advies doen wij aanbevelingen aan het Rijk om de samenwerking en verduurzaming te stimuleren.
Weg van de wegwerpmaatschappij
Wereldwijd worden steeds meer spullen weggegooid, ook in Nederland. Het gaat vooral om goedkope, niet duurzame producten die voor het merendeel in lagelonenlanden worden geproduceerd, en vaak na kortstondig gebruik weer worden afgedankt. Dit leidt tot allerlei negatieve effecten op de leefomgeving: milieuvervuiling, CO2-uitstoot, afname van de biodiversiteit, uitputting van natuurlijke grondstoffen en uitbuiting van arbeidskrachten. Het advies richt zich op drie goederenstromen: kleding, meubels en consumentenelektronica. In het Nederlandse overheidsbeleid is er toenemende aandacht voor verduurzaming van de economie. Er gaat echter maar weinig aandacht uit naar het tegengaan van de wegwerpmaatschappij. Deze vormt een barrière voor de noodzakelijke omslag naar een duurzame en circulaire economie. Het is dus belangrijk dat het beleid zich óók richt op de afbouw van de wegwerpmaatschappij. De Rli doet vijf aanbevelingen om de wegwerptrend te keren.
De uitvoering aan zet
Nederland staat voor grote opgaven in het domein van de fysieke leefomgeving, zoals de bouw van grote aantallen woningen of de omgang met de gevolgen van een veranderd klimaat. Sommige van deze opgaven spelen al decennia. En ze worden urgenter; het woord crisis valt dan ook steeds vaker. Hoewel er op tal van terreinen beleidsdoelen en maatregelen zijn geformuleerd, worden deze vaak niet, of niet op tijd gerealiseerd. Plannen zijn er volop, maar er komt in de praktijk niet veel van terecht. De raad richt zijn vizier op het (on)vermogen van de overheid en andere betrokken partijen om in de praktijk te realiseren wat beleidsmatig wordt afgesproken. De raad formuleert in het advies aanbevelingen op het gelijkwaardig maken van beleid en uitvoering.
Overige activiteiten
Naast de uitgebrachte adviezen in 2023 heeft de raad het online magazine ‘Adviezen in beeld’ uitgebracht. Dit is een visuele weergave van eerder uitgebrachte adviezen speciaal voor gekozen volksvertegenwoordigers. In het voorjaar werd er een editie gestuurd naar de gekozen leden van de Provinciale Staten en in het najaar werd dit nogmaals herhaald met de leden van de Tweede Kamer.
Hiernaast heeft de raad de verkenning ‘Systeemfalen in het leefomgevingsbeleid’ gepubliceerd. In het Nederlandse beleid is een fors aantal opgaven in de leefomgeving geformuleerd, die samen op termijn het ruimtegebruik, de economie en de samenleving als geheel ingrijpend (kunnen) veranderen. Maatregelen om uitstoot van broeikasgassen terug te dringen, aanpassen aan klimaatverandering, tegengaan van vervuiling, bouwen van grote aantallen woningen, versterken van de natuur en gezond produceren van voedsel vragen allen om ingrijpende keuzes voor een toekomstbestendig Nederland. In 2024 komt er een vervolg op deze verkenning de vorm van een advies.