Juridisering in de leefomgeving

Aanleiding en adviesvraag
 

In toenemende mate bestaat het gevoel dat het leefomgevingsbeleid is gejuridiseerd. Veel rechtszaken gaan tegenwoordig over de kwaliteit van onze leefomgeving. Burgers en belangengroepen lijken vaker een beroep te doen op de rechter om omgevingswaarden (gezondheid, natuur, klimaat, milieu) te beschermen en bedrijven vragen om meer milieuruimte bij de rechter om hun activiteiten te kunnen blijven uitoefenen.

Wat maakt dat partijen naar de rechter stappen? Welke maatschappelijke ontwikkelingen spelen  hier een rol? Is er bijvoorbeeld sprake van een toename aan regelgeving met een hoger juridisch gehalte en detailniveau, een grotere betekenis van de mensrechten, een verschuiving tussen rechtsgebieden (van bestuurlijk naar civiel), een bredere impact en reikwijdte van gerechtelijke uitspraken?

Als onderdeel van het adviestraject analyseert de raad welke oorzaken ten grondslag liggen aan de toenemende gang naar de rechter. Dit zou bijvoorbeeld te maken kunnen hebben met te kort schietend beleid (beleidsontwikkeling, uitvoering en/of handhaving)? Of wellicht zorgen de huidige transities ervoor dat we in een nieuwe fase zijn beland waarin meer overheidssturing plaatsvindt. Of zorgt de individualisering van de maatschappij dat we steeds meer voor ons eigen belang opkomen.

Een belangrijk onderdeel van het advies is bovendien de analyse van de ontwikkelingen die te verwachten zijn als gevolg van de juridisering in het omgevingsbeleid. Welke nieuwe knelpunten in het omgevingsbeleid kan dat gaan opleveren en welke kansen vloeien eruit voort?

Tenslotte bekijkt de raad hoe overheden hiermee zowel inhoudelijk, wetstechnisch als procesmatig rekening kunnen houden in hun beleidsontwikkeling en -uitvoering. Hoe kunnen overheden de tendens naar juridisering gebruiken om bij te dragen aan de doelen van het duurzaamheidsbeleid en aan het stimuleren van een goede maatschappelijke dialoog?

De centrale vraag van het advies is:

Welke ontwikkelingen zijn te verwachten in de juridisering van het omgevingsbeleid? Welke nieuwe knelpunten in het omgevingsbeleid kan dat gaan opleveren en welke kansen vloeien eruit voort? Hoe kunnen overheden hiermee zowel inhoudelijk, wetstechnisch als procesmatig rekening houden in hun beleidsontwikkeling en -uitvoering? Hoe kunnen overheden de tendens naar juridisering gebruiken om bij te dragen aan de doelen van het duurzaamheidsbeleid en aan het stimuleren van een goede maatschappelijke dialoog?

Planning
 

Publicatie van het advies wordt verwacht in het voorjaar van 2024.

Samenstelling raadscommissie

Niels Koeman, Rli-raadslid en voorzitter van de commissie
Hanna Tolsma, Rli-raadslid

Externe commissieleden:

Chris Backes, hoogleraar Omgevingsrecht aan de afdeling Staatsrecht, Bestuursrecht en Rechtstheorie van de Universiteit Utrecht
Eddy Bauw, hoogleraar Privaatrecht en Rechtspleging aan de afdeling Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit Utrecht
Nanke Verloo, universitair docent Planologie aan de Universiteit van Amsterdam