Uitgeschreven tekst
Aflevering 7
Sanne Akerboom: Waar we het vroeger alleen maar hadden over technologische oplossingen die we kunnen betalen, hebben we het nu over technologische oplossingen die we kunnen betalen en die door mensen geaccepteerd kunnen worden. Dat besef, net zoals dat klimaatverandering echt is, neemt zeker toe.
voice-over: Hoe we wonen, hoe onze natuur eruit ziet, hoe we energie opwekken en hoe we reizen. Dat gaat de komende jaren allemaal veranderen. Kan dat allemaal wel en hoe doen we dat? Dit is: "Nederland verbouwt in 7 vragen".
Quintin Wierenga: Ineens had iedereen het er echt over. Het is belangrijk om onze economie en maatschappij letterlijk draaiende te houden, en dan heb ik het over energie. De reden dat we het daar nu allemaal over hebben is zorgwekkend.
nieuwsquote: We hebben het bijna dagelijks over de hoge prijs van gas.
nieuwsquote: Het slechte nieuws volgt elkaar op.
nieuwsquote: In november en december krijgt iedereen 190€ korting op de energierekening.
Quintin Wierenga: De prijs voor fossiele energiebronnen schoot omhoog en sleurde de hele energiemarkt mee. Het zijn de heftige naweeën van ons oude energiesysteem. Terwijl we steeds meer stappen zetten naar een nieuwe toekomst, met als stip op de horizon 2050, waarin de energievoorziening in de Europese Unie bijna helemaal duurzaam en CO2 vrij moet zijn. Van windparken op zee tot het aanleggen van nieuwe waterstofinstallaties. Er gebeurt nu al een hoop. Tegelijkertijd zien we dat de keuze voor een energiebron vaak nog leidt tot polarisatie, en lijkt het alomvattende plan hoe we onze energie in de toekomst vorm gaan geven nog niet duidelijk. Het is tijd om te kijken hoe we daar verandering in kunnen brengen. Als eerste ga ik langs bij Emmy Meijers, een raadslid voor de raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Dan moeten we beginnen met een definitie van het energiesysteem. Wat bedoelen we daarmee?
Emmy Meijers: Een energiesysteem is eigenlijk het samenraapsel van alle productiemiddelen voor energie die we hebben. Dat kan gaan over gascentrales, kerncentrales, zon, wind en waterstof. Dat kan je toepassen om elektriciteit weer op te wekken. Alles wat er mogelijk is, kan onderdeel zijn van het energiesysteem.
Quintin Wierenga: Een energiesysteem is letterlijk, het complete systeem van energiedragers, energieopslag en energie gebruikers.
Emmy Meijers: Dat betekent dat al die zaken samenhangen. Als je meer van het één doet en minder van het ander, dan kan het wel of niet goed uitpakken. Het is niet verstandig om alleen een besluit te nemen over één van die onderdelen, zonder na te denken over de vraag: wat betekent dat voor het geheel?
Quintin Wierenga: Later meer over dat advies: splijtstof, maar eerst een voorbeeld van hoe alles met elkaar te maken heeft.
Emmy Meijers: Op dit moment is het zo dat we in het energiesysteem vooral willen gaan bouwen op zon en wind, maar er zal aandacht moeten zijn voor de vraag: als er dan geen zon en geen wind is, hoe werken we elektriciteit op? Dan heb je een flexibel systeem nodig, wat je aan en uit kan zetten en daar kan je van alles voor gebruiken. Je kan kernenergie daar voor een deel voor gebruiken. Je kan gascentrales met het afvangen van CO2 en je kan er waterstof voor gebruiken, maar je moet daar wel een oplossing voor kiezen. Anders kom je in een situatie dat er ooit een moment komt dat alle lichten uitgaan, de bedrijven en het verkeer stilvalt. Dat willen we niet.
Quintin Wierenga: Dat klinkt als een dystopisch scenario. Gelukkig wordt er al het nodige gedaan om te voorkomen dat zoiets ooit gaat gebeuren. Ons huidig energiesysteem wordt gedomineerd door fossiele brandstoffen als aardgas, steenkolen en olie. We weten dat we naar een nieuw systeem moeten, omdat we anders nooit die klimaat doelen van 2050 halen. Is daarmee al duidelijk naar wat voor nieuw energiesysteem we toewerken?
Emmy Meijers: Je ziet het totaalbeeld nog niet, maar je ziet wel onderdelen. Je ziet aan het feit dat er heel veel windmolens worden gebouwd op zee en op land en heel veel aan zonne-energie wordt gedaan, dat dat een heel belangrijk onderdeel gaat worden van het nieuwe energiesysteem. We hebben nu de discussie over kernenergie. Het kabinet heeft daar in het coalitieakkoord een uitspraak over gedaan. Die zegt twee kerncentrales daarbij. Ze zeggen er niet bij welke rol die kernenergie moet spelen. Er wordt nagedacht over wat we doen met de export van energie. Er worden plannen gemaakt voor waterstof centrales. Het alomvattende plan waarmee alles samenhangt, is er nog niet. Daar wordt wel aan gewerkt. Ik hoop eerlijk gezegd dat daar dan ook die samenhang in staat.
Quintin Wierenga: Het kabinet is bezig met nieuwe energieplannen en dan is het de vraag of daar meer duidelijk wordt over het energiesysteem waar we naartoe gaan werken, of dat we ons vooral met losse onderdelen blijven bezighouden. Het probleem wat het kabinet bij het maken van die plannen heeft, is dat de wereld in een jaar tijd heel erg is veranderd. Dat maakt het werk van een energie-expert--
Coby Van der Linde: -- nog steeds gezellig druk, zullen we maar zeggen.
Quintin Wierenga: Je hoort hier Coby Van der Linde, directeur van Clingendael International Energy Programme of kortweg CIEP. Ze is expert op de samenhang tussen energie en Geopolitiek. Op het moment dat ik haar spreek, is er net een EU-sanctie op Olie-import van Rusland van kracht en komt er nog een boycot van olie producten aan. Dat zijn twee maatregelen die de internationale energiewereld nog verder gaan opschudden.
Coby Van der Linde: Als je gaat kijken wat de eventuele gevolgen zijn, dan is het heel complex, omdat we ons vaak niet realiseren hoe aardgas, de oliesector, maar ook de stroom sector met elkaar verweven zijn. We betalen op dit moment hele hoge stroomprijzen vanwege de gasprijs. De benzine was duur? Het is nu weer even wat minder, maar de benzine en diesel waren duur omdat er gas wordt gebruikt in de olie-industrie. Als je dat uit mekaar gaat trekken, dan kom je erachter hoe complex het is. Dat is dan meteen ook de les, ook in de toekomst blijft dat een heel complex systeem.
Quintin Wierenga: Ook hier heeft alles met elkaar te maken. In het gesprek met Coby Van der Linde wilde ik op dit moment een vraag inleiden door te zeggen dat niemand die oorlog tussen Oekraïne en Rusland, en daarmee ook de gevolgen voor de energiemarkt had zien aankomen, maar die vraag kan ik niet afmaken.
Coby Van der Linde: Mag ik een interventie plegen? We hebben het niet zien aankomen. De energieraad schreef vijftien jaar geleden adviezen over de inrichting van de Europese elektriciteit, maar ook de gasmarkt en wat de implicaties waren. Er is toen door de energieraad gewezen op het feit dat als je dat inricht en je eist niet dat je aan diversificatie doet. Dat je van meerdere bronnen je gas haalt, dat iedereen altijd zegt: natuurlijk doe je dat, maar als het marktgedreven is en je koopt het goedkoopste gas, dat kwam uit Rusland en daardoor is die afhankelijkheid die er toen al was nog veel groter geworden. We hebben het niet zien aankomen. We hebben heel lang gewaarschuwd met een aantal mensen uit de sector dat de manier waarop dit is aangepakt, dat daar risico's aan vast zaten en dat hebben wij met onze CIEP-studies in 2016 nog een keer herhaald. Dat wordt niet altijd even gemakkelijk ontvangen.
Quintin Wierenga: Het is een terecht punt dat we kwetsbaar en te afhankelijk waren geworden van Rusland in onze zucht naar goedkoop gas. Daar is al veel langer voor gewaarschuwd. Het maakt in ieder geval duidelijk dat we in ons nieuwe energiesysteem met die mix van verschillende soorten energie, ervoor moeten zorgen dat we niet meer te afhankelijk worden van enkele grote aanbieders. Dat is een klein bruggetje naar steeds meer woningbezitters in Nederland, die minder afhankelijk willen worden van hun eigen energie aanbieder. De combinatie zonnepaneel met warmtepomp wordt in zo een hoog tempo populair, dat bedrijven die zonnepanelen plaatsen overuren draaien en warmtepompen door de grote vraag nauwelijks leverbaar zijn. Het is een investering die veel belooft: meer zelfvoorzienend, minder energiekosten en beter voor het milieu. Is dat dan een goede stap richting die CO2 vrije of in ieder geval CO2 arme samenleving?
Coby Van der Linde: Dat is zeker een stap daarnaartoe. Of het tijdens deze crisis een goeie oplossing is, twijfel ik soms over. Doordat de elektriciteitsprijzen heel hoog zijn, bijvoorbeeld in dit deel van Europa, doordat wij heel veel gasgestookte centrales hebben. De steun die consumenten nu krijgen is op stroom relatief wat minder dan op aardgas. Je moet dan wel het goeie verhaal vertellen, want je zonnepanelen doen het in de winter nauwelijks. Dat kan alleen als je dat goed kan middelen en als je een goeie vergelijking hebt om de rekening te drukken. Dat was het verhaal, maar je ziet nu dat dat daar steeds meer aan getornd wordt, hoeveel je als producerende consument terugkrijgt voor je zonnepanelen. Dat is wel interessant. In Californië hebben ze, omdat de capaciteit van het net helemaal niet groot genoeg was, een regulering ingevoerd waarbij je niet meer mag produceren dan je zelf gebruikt. Zodat je dat ook kwijt kan in je eigen huis, om dat net niet over te belasten omdat die investeringen heel groot zijn. De investeringen in dat net moeten gefinancierd worden door de consumenten. Wij zijn nog steeds op zoek naar zoveel mogelijk produceren. We produceren veel elektriciteit in de zomer, dan kan je zeggen: ik ga verwarmen op elektriciteit, maar verwarmen doe je in de winter.
Quintin Wierenga: Zonnepanelen kunnen een onderdeel zijn van die energiemix, maar wat doe je als er geen zon is, want van aardgas willen we af. Kernenergie is een optie, maar ook waterstof kan het zijn. Daar is iets geks mee. We vragen op straat wat het is en hoe ver we ermee zijn en de meeste mensen zullen kijken alsof ze water zien branden. In het kort even de uitleg: je voegt energie aan water toe, bijvoorbeeld energie die je groen kan opwekken met bijvoorbeeld een windmolen of een kerncentrale. Daardoor komen de waterstofatomen los en wordt er een waterstofmolecuul gevormd. In dat molecuul zit energie opgeslagen die je er daarna weer uit kunt halen om bijvoorbeeld een machine of een vrachtwagen aan te drijven. In de industrie is dat al een heel belangrijke speler, met ook nog eens een enorm potentieel waarin flink wordt geïnvesteerd.
Coby Van der Linde: Waterstof is helemaal niet onbekend. Dat wordt in de industrie al heel veel gebruikt. Het is een molecuul waar men gewend is om mee te werken op een veilige manier. Het wordt veel gebruikt in de industrie. In Noordwest-Europa vertegenwoordigen ongeveer 58 procent van de hele Europese markt grijze waterstof in het gebied West-Duitsland, Nederland en België tot en met Noord-Frankrijk. Daar zit heel veel van dat soort vraag. Je kan op die manier variabel aanbod van zon en wind omzetten in moleculen van waterstof, door water te splitsen in een elektrolyser. De eerste grote wordt nu gebouwd van 209 watt in Rotterdam. Dat is een gigantische sprong. De grootste is 20 megawatt. We gaan nu 200 bouwen en we moeten naar de gigawatt schaal toe. Dat is een enorme industriële opschaling om elektriciteit op een variabele manier om te zetten naar waterstof. Die waterstof kan dan zowel in industrieën, als ook voor zwaar vrachtvervoer gebruikt worden. Het is in feite een elektromotor met een [onhoorbaar] selder voor, waarbij je het omzet. Je hoort vaak: dat is inefficiënt, want je zet het om van het één naar het ander en dan weer terug. In de wereld van energie is technische efficiëntie niet altijd het enige leidende. Het gaat ook om de maatschappelijke of de economische waarde van het gemak of het kunnen opslaan. Je ziet nu hoe belangrijk het is in een energiecrisis en er is een aanbod te kort. Hoe belangrijk het is dat er een voorraad is. Een energiesysteem moet robuust gemaakt worden doordat het klappen en verandering kan opvangen, zonder dat meteen overal het licht uitgaat of er geen brandstof is om mobiel te zijn.
Quintin Wierenga: Er zijn voorlopig nog wel grenzen aan waterstof, zegt Coby Van der Linde. Transport is nog lang niet op het niveau van aardgas en we zullen het ook niet genoeg zelf kunnen produceren en moeten het dus deels uit het buitenland halen. We zien nu wel al voorzichtig wat contouren ontstaan van het nieuwe energiesysteem. Je kan variabele vormen van energie gebruiken, zoals wind en zon, maar daar moet je altijd stabiele energiedragers aan toevoegen. Welke keuze we ook maken, polarisatie lijkt er altijd te zijn, of het nu gaat om zonnevelden bij boeren in Gelderland--
nieuwsquote: De Gelderse boeren die daar wel oren naar hebben willen niet meewerken aan deze reportage omdat ze bang zijn voor kritiek.
Quintin Wierenga: Of een Duitse kerncentrale die te dicht bij de landen staat-
nieuwsquote: Ik bedoel, er hoeft maar iets te gebeuren en de hele bevolking tot de IJssel loopt gevaar.
Quintin Wierenga: Of windmolens die bijna voor je deur worden geplaatst.
nieuwsquote: Als die Amsterdamse grachtengordel elite windmolens wil hebben, dan moeten ze het gewoon in hun eigen achtertuin neerzetten of hier midden op de dam.
Quintin Wierenga: Wil je tot een gedragen energiesysteem komen, dan moet je er tijd in steken om tot dat brede draagvlak te komen.
Sanne Akerboom: Ik ben nog steeds van mening dat die participatie in besluitvorming over de richting van die energietransitie heel erg belangrijk is, dat mensen daar in hun waarden kunnen laten zien. Dat betekent dat ze kunnen aangeven dat ze het onder deze voorwaarden kunnen accepteren.
Quintin Wierenga: Dat zegt Sanne Akerboom. Zij doet onderzoek naar de energietransitie aan de universiteit van Utrecht. Haar specialisatie is burgerparticipatie in overheidsbesluit vorming voor klimaat en energiebeleid. Je hoort haar belangrijkste punt. Mensen willen zich gehoord voelen. Ze vertelt daarbij over haar onderzoek op dit gebied naar het plaatsen van windmolens.
Sanne Akerboom: Dat ging over de wijze waarop de overheid die besluiten neemt. Die heeft de verantwoordelijkheid om de juiste locaties te kiezen, daar de bestemmingen aan te geven, de vergunningen af te geven, en die hoort daar burgers bij te betrekken en die in elk geval door te consulteren. Ik sta op het punt om dit en dit besluit te nemen. Wat zou je daarvan vinden? Dat is een manier om dat te doen. Ik heb onderzocht wat daar precies gebeurt, dus hoe overheden dat aan mensen vragen en wat mensen dan vervolgens zeggen en hoe overheden daar weer op ingaan en tot wat voor effecten dat leidt in de maatschappij. Daar zag je toch heel vaak dat overheden vrij minimaal mensen bevragen over wat ze ervan vinden en op basis van de reacties ook minimaal die concept besluiten aanpassen. Mensen hebben heel erg het gevoel gehad dat ze wel moeite doen om ergens over in te spreken, maar dan nooit ergens invloed op kunnen uitoefenen. Omdat ze het gevoel hebben dat het een belangrijke ontwikkeling is in hun fysieke leefomgeving hadden ze gewild dat die overheid meer naar hen geluisterd had.
Quintin Wierenga: Dan denk je misschien iemand die zegt geen windmolens in zijn eigen omgeving te willen. Die overtuig je toch niet, maar dat is per niet definitie zo.
Sanne Akerboom: Zelfs de groepen die met meer het verzet hebben gevoerd, hebben altijd publiekelijk de mening gehanteerd dat het niet zozeer gaat om de precieze ontwikkeling, namelijk die windturbine, maar om de wijze waarop zij bejegend zijn in dat proces. Dat ze het heel erg laten horen in het proces dat daar voorafgaand op nationaal niveau al heel veel beslissingen over zijn genomen en dat op het moment dat het zich eigenlijk bijna voordoet op lokaal niveau, dat er dan een keer gezegd wordt: dit zit er aan te komen en dan voelen ze zich heel erg laat in het proces daarbij betrokken. Dan is er nog maar heel weinig invloed vanuit de maatschappij mogelijk en voelen ze zich totaal overdonderd en gebulldozerd door zo een overheid. Dat is wat die theorie al heel erg lang zegt: betrek mensen er op zo een vroeg mogelijk moment bij. Wat ik heb gezien, is dat vanaf 2000 de kern besluiten al genomen worden, maar dat mensen dat pas door hebben in 2012, 2013 of 2014. De overheid verwijst daar heel gemakkelijk naar terug en zegt: dat hadden we in 2005 al gezegd. Dat doet helemaal niks voor mensen, daar hebben ze niks meer aan. Daar worden ze heel erg boos over.
Quintin Wierenga: Communiceer op tijd. Doe dat eerlijk en laat ook zien wat je met de feedback doet. Je kan meer doen en kijken hoe je de emotie uit het debat kan krijgen. De raad voor de leefomgeving en infrastructuur heeft dat gedaan in het eerdergenoemde advies splijtstof, dat inzoomt op de polarisatie rondom kernenergie. Emmy Meijers was voorzitter bij dat advies, waarbij het er nadrukkelijk niet om ging om zelf een oordeel te geven of kernenergie nu wel of niet verstandig is.
Emmy Meijers: Wij hebben als raad gezegd: "Wij willen graag een bijdrage leveren aan een betere besluitvorming. Nog een mening van een partij als de raad helpt niet in het hele debat. We willen juist dieper graven. We willen kijken naar wat eronder zit en wat belangrijk is in die besluitvorming." In de raad heeft iedereen zo zijn eigen afwegingen. Dat is denk ik belangrijk in het advies, het is geen technisch verhaal, het is een ethische afweging. Bij ethische afwegingen heeft iedereen zijn eigen afweging.
Quintin Wierenga: In het advies komt de raad met een waardemodel, vijf waardes waaraan je je besluitvorming kunt toetsen en in het maatschappelijk debat voorbij de polarisatie kan kijken. Dat model is niet alleen toepasbaar op kernenergie, maar op alle energiebronnen die je wel of niet in je energiesysteem wil hebben. Het zijn waardes met eenvoudige definities waarbij we beginnen met energie zekerheid.
Emmy Meijers: Daar wordt mee bedoeld dat we elke dag, op elk moment, voldoende energie hebben om de samenleving te laten draaien.
Quintin Wierenga: Ook betaalbaarheid hoeft geen lange uitleg.
Emmy Meijers: Dat gaat aan de ene kant over de vraag: wat zijn de kosten van het hele systeem en aan de andere kant gaat het over de vraag: wat willen we ervoor betalen en wie betaalt daar dan voor?
Quintin Wierenga: De derde waarde is veiligheid. Dat gaat over safety, bijvoorbeeld: hoe veilig is een kerncentrale en het opslaan van kernafval en security, wat gaat over de kans op misbruik van het kernafval en de kans dat je kerncentrale een doelwit wordt. De volgende waarde is duurzaamheid.
Emmy Meijers: Dat gaat wat ons betreft vooral over de CO2 missies, waarvan we allemaal vinden dat die naar beneden moeten. Het ruimtebeslag en de impact op het landschap. Het gaat over de eindigheid van grondstoffen. Dan gaat het niet alleen maar over uranium. Allerlei energiedragers maken gebruik van allerlei hele zeldzame elementen, dat hoort er ook bij, en natuurlijk de berging van kernafval.
Quintin Wierenga: Dan hebben we naar energie zekerheid, betaalbaarheid, veiligheid en duurzaamheid, tot slot nog rechtvaardigheid. Daarbij zie je erop toe dat de besluitvorming op een rechtvaardige manier verloopt en kijk je hoe de lusten en lasten worden verdeeld. Dat kan op verschillende niveaus, bijvoorbeeld tussen generaties, sociale klassen of meer op geografisch niveau tussen gemeenten, regio's, provincies of landen. Het bekendste voorbeeld in die laatste categorie is Groningen.
Emmy Meijers: Bij aardgaswinning in Groningen zie je dat het idee over de verdeling van de lusten en de lasten in de afgelopen jaren veranderd is, en dat nu vooral de mensen in Groningen laten zien dat er heel veel lasten zijn die zij ook niet meer willen accepteren, terwijl de lusten door de aardgaswinning ontzettend veel heeft gebracht in de economische ontwikkeling van Nederland en die lusten waren voor ons allemaal. Nu blijkt dat de lasten vooral in Groningen liggen. Dat is één van de voorbeelden waarin je kan zien hoe belangrijk het is om met deze thema's bezig te zijn.
Quintin Wierenga: Ook Sanne Akerboom ziet de voordelen in van het hebben over deze waarde als je tot een gedragen energiesysteem wil komen.
Sanne Akerboom: Als je het bekijkt vanuit de energiemix en wat de meest optimale energiemix is; die wordt traditioneel bekeken vanuit technologische en economische overwegingen. Bestaat de technologie, kunnen we dat opschalen en kunnen we dat vervolgens betalen? Dat zijn hele fundamentele vragen, maar daarin ga je wel volledig over de normen, waarden en voorkeuren van mensen heen, zeker op het moment dat het zich dan uit in een windturbine in een bepaald cultureel landschap waar veel waarde aan wordt gehecht. Als je dan een participatieproces organiseert en je gaat het over deze waarden hebben, kom je misschien wel tot andere besluiten die door verschillende partijen gewoon geaccepteerd kunnen worden, omdat je gekeken hebt naar wat de onderliggende waarden zijn en onder welke voorwaarden kan je bepaalde vormen van energie accepteren. Dan heb je een heel ander gesprek met elkaar, dan wanneer de overheid tegen jou zegt: wij kiezen hier voor wind, want de wind snelheden zijn goed.
Quintin Wierenga: Dat gesprek wordt gelukkig steeds meer gevoerd, ziet zij. De overheid leert dus op dit punt. Ze wijst onder meer op de regionale energiestrategie. Daarin is Nederland onderverdeeld in 30 regio's die ook tot hun eigen keuzes moeten komen en waarbij de bewoners steeds beter worden betrokken. De ontwikkelingen gaan snel.
Sanne Akerboom: Vijf jaar geleden hadden we het er zeker niet op deze manier over. Wat is het belang van acceptatie van de maatschappij? Dat werd toch veel minder belangrijk gevonden als het echt zoeken naar manieren waarop mensen wel in dat proces kunnen meedoen. Meer dan ooit hebben we het daarover. Waarschijnlijk kan het beter. Er gaan nog steeds dingen mis waarvan ik denk: de wijze waarop zo een proces wordt ingegaan had zeker beter gekund. Geef die mensen meer ruimte om zelf te doen. Waar we het vroeger alleen maar hadden over technologische oplossingen die we kunnen betalen, hebben we het nu over technologische oplossingen die we kunnen betalen en die door mensen geaccepteerd kunnen worden. Dat besef, net zoals dat klimaatverandering echt is, neemt zeker toe.
Quintin Wierenga: Het waardesysteem kan helpen om tot een meer gedragen, nieuw energiesysteem te komen waarin iedereen zich gehoord voelt. We zitten nog met die technische vraag. Is er op basis van die waarde ook een goede energiemix te bedenken? Coby Van der Linde ziet in elk geval mogelijkheden om zo beter de richting te kunnen bepalen die we op moeten.
Coby Van der Linde: Aan het begin van het interview zei je: we willen vooral praten over hoe we komen bij dat nieuwe energiesysteem? Dat is precies waar we het bijna nooit over hebben. Hoe doe je dat? Hoe kom je daar? Voor een bepaalde groep mensen in de discussie, kom je er alleen door meteen, de meetlat is 2050, alles wat je moet hebben, wat voldoet aan de norm van 2050 zou kunnen. Dat past soms niet precies of zo werkt het niet precies. Hoe innovatie industriële ontwikkeling, investeringen, het ombouwen van installatie, wanneer mensen van auto veranderen. Er zijn een heleboel tussenstappen en daar zitten ook technologieën tussen die die hobbels verlagen. Daar valt bijna niet meer over te spreken, terwijl je die tussenstappen nodig hebt, want je kan niet ineens van waar we nu zitten naar 2050. Misschien klink ik dan een beetje als een ouwe knar. Mijn oma zei vroeger altijd: Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd. We moeten goed die tijd gebruiken tot 2050 om te zorgen dat we het gewoon hebben en niet alles ter discussie stellen wat niet het perfecte is, maar wel het goeie is om die weg in te slaan.
Quintin Wierenga: 2050 energieneutraal is een prachtige stip op de horizon, maar de weg daarnaartoe zal geleidelijker verlopen dan sommigen willen, zegt Coby Van der Linde. Dan zou het Waardemodel er voor kunnen zorgen dat we er via breed gedragen besluiten uiteindelijk wel komen, maar zij zegt daarbij ook: zet eerst tussenstappen die voor iedereen duidelijk, concreet en uitvoerbaar zijn. Daar over gesproken, als we naar de komende jaren kijken, is nu wel duidelijk naar welk nieuw energiesysteem we gaan toe bewegen. Wat lijken nu de belangrijkste ingrediënten te worden?
Coby Van der Linde: Je gaat zoveel mogelijk elektrificeren. Daar heb je stroom voor nodig, zon en wind zijn variabel. Er is ook wel eens op zo een grijze dag waar het niet zo waait net als vandaag heb je heb je niks. Je hebt de achtervang nodig, iets wat variabel kan produceren. Een gascentrale, schakel je zo aan en uit. Die kan heel goed achterwacht spelen op zon en gas. Wellicht dat je in de toekomst toch een waterstof centrale maakt om dat op te vangen. Daarnaast eventueel met kernenergie. Dat kan in kleinere modules, dat je probeert dat aanbod wat te maken. Op dagen dat je zowel kern energie hebt, als het veel waait zet je je kerncentrale niet uit. Dat vereist een stuk van ons energiesysteem dat op het moment dat we veel te veel produceren ten opzichte van de vraag, dat we een manier hebben om dat om te zetten in een energiedrager die we kunnen opslaan. Die kunnen we gebruiken als we juist te weinig hebben en dat soort denken, heeft even geduurd voordat iedereen dat goed kon bedenken welke nieuwe rollen er weggelegd zijn, voor welke energiedragers. Ik denk dat daar langzamerhand meer duidelijkheid in komt.
Quintin Wierenga: Dat geeft ze in dit gesprek met mij aan: waterstof kan een heel belangrijke rol gaan spelen, zeker als de industrie zich daarvoor blijft inzetten. Er is één ding heel belangrijk in dit verhaal: vult Emmy Meijers aan. Dat zijn politici die luisteren naar alle partijen en dan actie ondernemen, want die duidelijkheid moet er inderdaad nu echt komen en die duidelijkheid moet ook blijven. Het kabinet moet voor zo een solide en breed gedragen energiesysteem zorgen dat ook nieuwe kabinetten niet anders kunnen dan op dezelfde weg, tempo te blijven maken.
Emmy Meijers: Daarom benadrukken wij als raad: doe die besluitvorming nu in één keer goed en probeer in ieder geval zoveel mogelijk te voorkomen. Je kan er nooit zeker van zijn, maar probeer zoveel mogelijk te voorkomen dat een volgend kabinet weer een ander besluit neemt. Daarom is ook de gedachte om door meer burgers te betrekken die niet elke vier jaar verkozen worden, kun je hopelijk met de kennis van hen een robuustere besluitvorming krijgen.
Quintin Wierenga: Dan is toch even die vraag, die stip voor 2050 die nog ver weg lijkt en waarvoor we nog heel veel stappen moeten zetten. Gaan we die dan uiteindelijk halen?
Emmy Meijers: Dat is een hele moeilijke vraag. Hoe langer we zitten te dralen hoe minder haalbaar het wordt. Het is altijd beter als we het 20 jaar geleden al hadden bedacht, maar we zitten nu in de situatie en we moeten hier nu mee leven. Ik zou zeggen: aan de slag, en we gaan het halen.
Quintin Wierenga: Dat is een mooie optimistische afsluiter waar niets meer aan is toe te voegen. Dit was de zevende aflevering van "Nederland verbouwt in 7 vragen". Heb je de eerste zes nog niet geluisterd en vond je deze aflevering leuk en interessant, zoek dan de andere afleveringen op in je favoriete podcast-app. Of beluister ze via de site van de raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Daar vind je ook een volledige transcriptie van deze podcastserie. Mijn naam is Quintin Wierenga. Dank voor het luisteren.
voice-over: Nederland verbouwt in 7 vragen, is een podcast van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur. Meer weten: kijk op rli.nl/podcast.